Theo y học cổ truyền, hà thủ ô đỏ có vị đắng hơi ngọt và rất chát, bên cạnh những công dụng bổ can thận, trị râu tóc sớm bạc,… nếu không biết cách sử dụng hà thủ ô đỏ sẽ rất dễ gặp phải tác dụng không mong muốn. Vậy, sử dụng hà thủ ô đỏ như thế nào là đúng cách?
1. Cây hà thủ ô đỏ
Thông tin khoa học:
Về mặt khoa học, hà thủ ô đỏ có tên gọi là Polygonum multiflorum Thunb. Tên gọi thông thường ngoài tên hà thủ ô đỏ, loài thực vật này còn được gọi với nhiều cái tên khác như: Xích thủ ô, thủ ô, giao đằng, dạ giao đằng, dạ hợp,…
Mô tả:
Hà thủ ô đỏ là thực vật dây leo bằng thân quấn, sống lâu năm. Thân mềm, mặt thân nhẵn, không có lông, mặt bên ngoài thân màu xanh tía với những vân thường mọc xoắn vào với nhau.
Lá mọc so le, có cuống dài, gốc hình tim, đầu thuôn nhọn, nhẵn và không có lông.
Cụm hoa mọc ở kẽ lá hoặc đầu cành thành chuỳ phân nhánh, dài hơn lá, lá bắc ngắn. Cánh hoa màu trắng. Mùa hoa tháng 10, mùa quả tháng 11.
Thân rễ phát triển thành củ, có màu nâu đỏ, mặt cắt có màu hồng đậm, vị đắng hơi ngọt và rất chát. Củ hà thủ ô đỏ là bộ phận dùng chủ yếu của loài thực vật này.
Phân bố:
Cây hà thủ ô đỏ thường mọc hoang ở rừng núi, có phổ sinh thái rộng, thường gặp ở các nước có khí hậu nhiệt đới hay cận nhiệt đới như Lào, Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản. Ở Việt Nam, hà thủ ô đỏ mọc tự nhiên ở các vùng núi cao trên 1000m như Lào Cai, Sơn La, Hà Giang, Lai Châu,… Cây phát triển thích hợp ở điều kiện nhiệt độ từ 22 đến 27 độ C, yêu cầu lượng mưa vào khoảng 1500 – 2000mm.
Hà thủ ô đỏ là dược liệu quý, mọi người ngày càng biết cách sử dụng hà thủ ô đỏ với các mục đích tốt cho sức khỏe nên thực vật này ngày càng được trồng phổ biến. Một số tỉnh trung du miền núi phía Bắc đã bắt đầu trồng hà thủ ô đỏ.
Thu hoạch hà thủ ô đỏ quanh năm, mà thời điểm tốt nhất là vào mùa đông, khi cây khô héo, đào lấy phần rễ củ.
cây hà thủ ô đỏ
2. Biết cách sử dụng hà thủ ô đỏ tốt cho sức khỏe
Hiểu được công dụng của hà thủ ô đỏ với sức khỏe giúp chúng ta biết cách sử dụng hà thủ ô đỏ với các mục đích sức khỏe khác nhau.
Tổng hợp những công dụng theo y học cổ truyền và y học hiện đại nhận thấy hà thủ ô đỏ có các công dụng như sau [1,2]:
Hà thủ ô đỏ là một vị thuốc có tác dụng bổ huyết, kích thích tạo hồng cầu giúp da dẻ luôn hồng hào khi sử dụng.
Người xưa vẫn có câu : “Muốn cho xanh tóc đỏ ra/ Rủ nhau lên núi tìm hà thủ ô”. Công dụng làm đen râu tóc với người bạc tóc sớm, giúp tóc đỡ khô và đỡ rụng, dày và bóng mượt hơn. Theo kinh nghiệm dân gian, sử dụng hà thủ ô đỏ giúp tóc bạc được cải thiện từng ngày, sau 3 – 6 tháng có thể thấy được hiệu quả rõ rệt.
Người xưa cũng biết cách sử dụng hà thủ ô đỏ để bổ thần kinh, an thần, giúp ăn ngủ tốt. Lecithin trong hà thủ ô đỏ là một chất rất tốt với hệ thần kinh, giúp tổng hợp acetylcholin là một chất dẫn truyền thần kinh vô cùng quan trọng.
Sử dụng hà thủ ô đỏ có tác dụng bổ gan, bảo vệ gan, chống tăng men gan.
Chống viêm cấp và mạn tính, vì vậy, dùng hà thủ ô đỏ thích hợp với các trường hợp ung nhọt, viêm da,…
Về quy kinh, hà thủ ô đỏ quy vào hai kinh can thận vì vậy, biết cách sử dụng hà thủ ô đỏ sẽ giúp bổ thận, mạnh gân xương, lợi tiểu.
Với chị em phụ nữ, sử dụng hà thủ ô đỏ không chỉ giúp tóc đen bóng khỏe, da hồng hào mà còn giúp tăng trương lực cơ tử cung, tăng tiết sữa, kích thích nang trứng phát triển.
Thành phần anthranoid có trong hà thủ ô đỏ giúp nhuận tràng, kích thích tiêu hóa và cải thiện dinh dưỡng.
Biết cách sử dụng hà thủ ô đỏ còn có thể cải thiện được các chỉ số lipid máu, giảm triglycerid, giảm cholesterol toàn phần, phòng ngừa xơ vữa mạch máu.
công dụng hà thủ ô đỏ
3. Cách sử dụng hà thủ ô đỏ đúng nhất
Nên sử dụng hà thủ ô đỏ chế vì hà thủ ô đỏ sống có chứa các thành phần gây nên tác dụng không mong muốn như tanin (gây táo bón), anthranoid (gây ỉa chảy). Việc chế biến hà thủ ô đỏ giúp làm giảm các thành phần này, giảm tác dụng không mong muốn lại tăng tác dụng bổ dưỡng của hà thủ ô.
Có nhiều cách sử dụng hà thủ ô đỏ, với mỗi sản phẩm hà thủ ô đỏ chế khác nhau thì có cách sử dụng khác nhau.
Cách sử dụng hà thủ ô đỏ chế dạng miếng:
Dạng miếng là dạng được sử dụng phổ biến của hà thủ ô đỏ, đây cũng là dạng nguyên chất nhất, không sợ bị pha trộn các tá dược khác như dạng bột và dạng viên.
Mỗi ngày nên sử dụng 2 – 4 miếng hà thủ ô đỏ chế, tương đương 10 – 20g. Hãm với vài hạt đỗ đen rang trong khoảng 200ml nước, sau khoảng 30 phút là chúng ta có được trà hà thủ ô đỏ chế với đỗ đen rang bổ dưỡng. Có thể hãm lại khoảng 2 – 3 lần nữa.
Nếu không hãm trà có thể sắc nước uống bằng cách sử dụng 2 – 4 miếng hà thủ ô đỏ chế, vài hạt đỗ đen rang, khoảng 1000ml nước và đem đun sôi trong khoảng 30 phút để lấy nước uống.
cách sử dụng hà thủ ô đỏ chế dạng miếng
Cách sử dụng hà thủ ô đỏ chế dạng bột:
Đối với dạng bột, chúng ta cũng có thể sử dụng để hãm trà tương tự dạng miếng. Trộn bột hà thủ ô đỏ chế với bột đỗ đen rang theo tỷ lệ 5 : 1. Mỗi ngày lấy khoảng 1 – 2 thìa hỗn hợp này (tương đương 10 – 20g) hãm với khoảng 200ml nước sôi để được trà hà thủ ô đỏ. Chắc lấy nước uống, hãm lại khoảng 2 – 3 lần.
cách sử dụng hà thủ ô đỏ chế dạng bột
Cách sử dụng hà thủ ô đỏ chế ngâm rượu:
Dùng hà thủ ô đỏ miếng, ngâm khoảng 250g hà thủ ô đỏ chế, 50g đỗ đen rang, 750ml rượu trắng trong khoảng 1 tháng. Mỗi ngày sử dụng khoảng 25 – 50ml rượu hà thủ ô.
Hà thủ ô đỏ bổ dưỡng những cần biết cách sử dụng hà thủ ô đỏ chế để phát huy tối đa công dụng, hạn chế tác dụng không mong muốn. Lựa chọn sản phẩm hà thủ ô đỏ chế chất lượng để đảm bảo an toàn, liên hệ hotline 0246.291.8086.
Tài liệu tham khảo:
- Đỗ Tất Lợi (2004), Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam, NXB Y học, tr. 833-836.
- Viện Dược liệu (2006), Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam, Vol. Tập 1, NXB Khoa học và kỹ thuật, tr.884-888.
