Biến chứng sau xạ trị ung thư là vấn đề hiện nay được quan tâm rất nhiều do tỷ lệ mắc bệnh ung thư ngày một tăng. Phương pháp xạ trị có cơ chế là sử dụng các hạt năng lượng cao hay các sóng chiếu vào khối u nhằm tiêu diệt nó. Do đó ngoài tác dụng chính là điều trị ung thư thì xạ trị có rất nhiều biến chứng đi kèm.
Nội Dung
1. Bạn có hiểu thế nào là xạ trị ung thư?
Biến chứng sau xạ trị ung thư rất rất nguy hiểm
Phương pháp xạ trị là 1 vũ khí quan trọng trong quá trình điều trị ung thư, nó được sử dụng đơn lẻ hoặc có thể kết hợp với các phương pháp khác như: xạ trị, hóa trị hoặc dùng thuốc.
Xạ trị sử dụng chùm tia phóng xạ ion hóa như: tia gamma, tia photon, tia beta, tia proton… để chiếu vào khối u ác và tiêu diệt nó. Các chùm tia phóng xạ sẽ phá hủy vật chất di truyền trong các tế bào ung thư làm các tế bào này chết hoặc mất khả năng sinh sản nhân đôi và di căn sang các bộ phận khác từ đó làm kìm hãm hoặc ngưng sự phát triển của khối u.
Lượng tia xạ trị cần cho mỗi bệnh nhân là khác nhau phụ thuộc vào tình hình cụ thể mỗi bênh nhân, loại ung thư, vị trí khối u, … Tia trị xạ cần được đứa đến khối u bướu càng chính xác càng tốt để đảm bảo an toàn cho những tế bào và u kành ở xung quanh.
2. Các biến chứng sớm và muộn của xạ trị ung thư
Biến chứng sau xạ trị ung thư được phân thành hai loại:
2.1. Biến chứng sau xạ trị ung thư sớm (cấp tính)
- Thường xuất hiện trên các bộ phận vị trí có tốc độ tăng trưởng nhanh như: niêm mạc, da, tủy xương.
- Xuất hiện cả trong và ngay khi xạ trị có xu hướng tăng dần nếu tiếp tục. Đạt mức cao nhất thường ở tuần thứ 5 và thứ 7. Có khả năng hồi phục khi kết thúc xạ trị và không để lại di chứng. Biến chứng dạng cấp tính này thông thường sẽ hồi phục khi kết thúc xạ trị và không để lại di chứng.
2.2. Biến chứng sau xạ trị ung thư muộn (mạn tính)
- Biểu hiện bên ngoài là teo mô hoặc tang hay xơ hóa thể hiện sực chết đi của tế bào. Biến chứng này tiến triển chậm trong nhiều tháng nhiều năm. Đây là tổn thương không có khả năng hồi phục. Kết quả gây ảnh hưởng hoặc làm mất chức năng của tạng.
3. Các biến chứng sau xạ trị ung thư thường gặp
Rụng tóc là biến chứng nhẹ hay gặp nhất sau xạ trị ở bệnh nhân ung thư
3.1. Rụng tóc là một biến chứng sau xạ trị ung thư thể nhẹ
Rụng tóc được coi là biến chứng sau xạ trị ung thư thể nhẹ hay gọi là tác dụng phụ của xạ trị.
Nguyên nhân do xạ trị làm hủy hoại tế bào nhanh chóng, khiến cho chân tóc yếu bị rụng. Hiện tượng này có thể kéo dài trong thòe gian 2 đến 3 tuần sau lần trị xạ đầu tiên.
3.2. Mệt mỏi một biến chứng sau xạ trị ung thư thể nhẹ
Xạ trị một vài tuần sẽ khiến bệnh nhân cảm thấy mệt mỏi. Do việc xạ trị không chỉ tiêu diệt tế bào ung thư mà còn tiêu diệt hoặc làm ảnh hưởng đến các tế bào lành xung quanh.
Do đó thời gian xạ trị càng dài bệnh nhân càng cảm thấy mệt mỏi. Bên cạnh đó việc áp lực tinh thần và stress do mắc căn bệnh mãn tính phải điều trị dài ngày cùng với việc di chuyển nhiều cũng khiến cho bệnh nhân thêm phần lo âu mệt mỏi.
Sau xạ trị ung thư bệnh nhân thường thấy mệt mỏi
Vì vậy, bệnh nhân cần được nghỉ ngơi, có chế độ dinh dưỡng tốt, và nên tập một số bài tập thể dục nhẹ nhàng. Bênh nhân cũng cần được có sự thoải mái về vấn đề tâm lý, giữ các mối quan hệ tốt với người thân xung quanh. Việc duy trì các hoạt động xã hội trước đó nếu điều kiện sức khỏe bệnh nhân cho phép sẽ giúp bệnh nhân cảm thấy bớt căng thẳng lo ấu hơn.
3.3. Biến chứng sau xạ trị ung thư đối với da
Biến chứng xuất hiện trên da bao gồm hiện tượng khô, ngứa, phát ban, đỏ, sẫm màu, phồng rộp, nứt…. Thường xuất hiện ở tuần điều trị thứ 3 và thứ. Nó là phản ứng bình thường do tác dụng của tia xạ tác động lên tế bào da. Tình trạng này có thể cải thiện bằng cách cung cấp độ ẩm cho da bằng dầu lô hội, lanolin hoặc vitamin E.
Các biến chứng trên da sau khi xa trị ung thư
Sau khi ngưng xạ khoảng 4 đến 8 tuần, tình trạng này sẽ trở nên nặng hơn. Bệnh nhân điều trị ung thư bằng phương pháp xạ trị nên tránh sử dụng hóa chất trên vùng da của mình như: nước hoa, chất khử mùi và thuốc bôi trên da có chứa cồn, acid, …
Bệnh nhân nên sử dụng quần áo rộng rãi để hạn chế tối đa ma sát lên vùng da xạ. Việc tiếp xúc da với các tác nhân nóng hay lạnh nên được hạn chế một cách triệt để. Khi bạn ra ngoài hãy che chắn và bảo vệ cơ thể một cách tuyệt đối bằng đội mũ, mặc quần áo bảo vệ da và dùng kem chống nắng.
3.4. Biến chứng sau xạ trị ung thư đối với miệng và họng
Tia xạ có thể làm tổn thương lên các tế bào niêm mạc vùng họng và miệng, tuyến nước bọt và vị giác gây nên hiện tượng viêm miệng, làm khô miệng và mất vị giác.
Thông thường sau khi ngưng xạ khoảng 4 đến 8 tuần tình trạng này sẽ được cải thiện. Khô miệng là tình trạngvcó thể cải thiện chậm hơn và trong một số trường hợp nghiêm trọng hơn việc bị giảm tiết nước bọt lâu dài sẽ xảy ra do tuyến nước bọt bị tổn thương không hồi phục.
Để làm giảm nguy cơ nhiễm trùng thì việc giữ vệ sinh răng miệng là yếu tố rất quan trọng. Nếu bạn cảm thấy khoang miệng có cảm giác đau, bạn sẽ được bác sỹ cho sử dụng thuốc làm tê miệng hoặc làm giảm đau. Nên uống thuốc trước bữa ăn để giúp người bệnh có thể ăn dễ dàng hơn bởi việc cung cấp dinh dưỡng rất quan trọng đối với bệnh nhân ung thư.
Ngoài ra nếu bệnh nhân thực hiện xạ trị ở vùng đầu và cổ thì có thể gây ảnh hưởng tới răng. Do đó việc chăm sóc răng miệng đê hạn chế nhất các di chứng lên răng miệng là một phần quan trọng trong kế hoạch điều trị cho bệnh nhân ung thư.
3.5. Biến chứng sau xạ trị ung thư đối với não
Việc xạ trị ở bộ phận là não dù trong phạm vi lớn hay nhỏ đều gây nên sự thay đổi chức năng não. Có thể xảy ra các hiện tượng như: Mất trí nhớ, giảm khả năng nhận thức, giảm ham muốn tình dục, khó thích nghi với điều mới như thời tiết lạnh,…
Ngoài ra các triệu chứng thường gặp khác như: buồn nôn, loạng choạng, thay đổi thị giác cũng hay gặp. Tuy nhiên các triệu chứng chỉ là thứ yếu nếu so với những triệu chứng gây ra bởi u não, tất cả những triệu chứng trên dù nhẹ hay nặng đều ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống sau này của bệnh nhân ung thư.
3.6. Biến chứng sau xạ trị ung thư đối với phổi
Khi bệnh nhân điều trị xạ trị ở ngực, thì phổi có thể bị tổn thương. Biến chứng sau xạ trị ung thư có thể gặp ở trường hợp này là làm lượng surfactant- một chất giúp đường dẫn khí ở phổi được mở thông thoáng. Việc giảm surfactant làm cho phổi không thể nở ra hết mức được gây thở dốc hơi ngắn hoặc ho.
Xạ trị ở ngực có thể gây tổn thương ở phổi
Tùy thuộc vào vị trí được xạ trị, một số bệnh nhân còn triệu chứng khó nuốt. Ngoài ra phổi còn có thể bị xơ hóa nếu một vùng lớn của phổi bị tiếp xúc với phóng xạ.
3.7. Biến chứng sau xạ trị ung thư đối với ống tiêu hóa
Việc sử dụng phương pháp xạ trị tại vị trí ngực và bụng có thể gây phù nề và viêm các bộ phận khác như: thực quản, dạ dày, ruột gây ra các triệu chứng như buồn nôn, nôn, đau bụng, hoặc tiêu chảy.
Triệu chứng nôn và buồn nôn có thể điều trị được bằng thuốc. Nếu tình trạng nặng, bệnh nhân có thể cần phải được truyền dịch qua tĩnh mạch để tránh hoặc điều trị mất nước, điện giải.
Triệu chứng tiêu chảy cũng có thể được điều trị bằng thuốc và tránh những thức ăn có nhiều gia vị, đồ chiên xào dầu mỡ, hoặc có độ xơ cao.
3.8. Biến chứng sau xạ trị ung thư đối với cơ quan sinh dục
Xạ trị ung thư có thể gây biến chứng vô sinh ở cả nam và nữ
- Đối với khả năng sinh sản
Việc xạ trị ở vị trí tinh hoàn có thể gây biến chứng nặng là mất khả năng sản xuất tinh trùng vĩnh viễn. Ngoài trường hợp điều trị ung thư tinh hoàn, còn khi điều trị các bộ phận khác ảnh hưởng đến tinh hoàn thì nó sẽ được bảo vệ khỏi phóng xạ bằng cách dùng một tấm giáp che chắn.
Đối với nữ giới, việc bảo vệ buồng trứng khi xạ trị ở vùng bụng sẽ khó hơn. Nếu để cả 2 buồng trứng đều tiếp xúc với phóng xạ, bệnh nhân sẽ mất khả năng sinh sản vĩnh viễn và có thể mãn kinh sớm hơn. Vì vậy người ta thường ưu tiên bảo vệ tuyệt đối 1 buồng trứng thì có thể ngăn ngừa được biến chứng sau xạ trị ung thư này.
- Chức năng tình dục ở nữ giới bị suy giảm khi xạ trị:
Việc xạ trị ở vị trí vùng chậu có thể làm cho âm đạo bị nhạy cảm và xuất hiện phản ứng viêm trong thời gian vài tuần sau điều trị. Khi tình trạng này hết có thể để lại sẹo làm hạn chế khả năng co giãn của âm đạo.
Bên cạnh đó niêm mạc của âm đạo cũng sẽ trở nên mỏng hơn và dễ gây chảy máu nhẹ khi quan hệ. Một số bệnh nhân nặng hơn thì sẽ bị loét gây đau khu vực âm đạo. Biến chứng sau xạ trị ung thư này cần phải mất thời gian vài tháng để hồi phục
- Chức năng tình dục ở nam giới bị suy giảm khi xạ trị
Xạ trị ở khung chậu cũng có thể làm tổn thương động mạch và dây thần kinh của dương vật và gây ra những vấn đề về cương cứng. Xạ trị liều càng cao và phạm vi xạ trị khung chậu càng rộng thì bệnh nhân càng có nhiều nguy cơ gặp các vấn đề về cương dương hơn.
3.9. Ung thư thứ phát là một biến chứng sau xạ trị ung thư
Một số trường hợp bệnh nhân bị bệnh bạch cầu nguyên nhân do tiếp xúc với xạ trị trước đó. Hầu hết bệnh thường xuất hiện trong khoảng thời gian vài sau khi tiếp xúc với xạ trị.
Khoảng thời gian từ 5 đến 9 năm sau tiếp xúc thường sẽ đạt đỉnh điểm sau đó sẽ giảm dần. Những loại ung thư khác sau khi tiếp xúc với phóng xạ cần phải có nhiều thời gian hơn mới xuất hiện ví dụ như ung thư vú và ung thư phổi.
Các biến chứng sau xạ trị ung thư rất nguy hiểm gây nên những tác hại khôn lường. Do đó để giảm thiểu các biến chứng sau xạ trị ung thư thì bênh nhân cần tuân theo các hướng dẫn từ bác sĩ. Ngoài ra phải có lối sống lành mạnh, chế độ ăn đầy đủ dinh dưỡng và đặc biệt phải luôn giữ một tinh thần thoải mái lạc quan.
Nếu bạn đọc cần giải đáp thắc mắc hoặc muốn biết thêm thông tin về bệnh, vui lòng liên hệ với chúng tôi qua:
Fanpage: Tỏi đen Kochi
Số điện thoại: 024 62918086
